Op oudejaarsdag wordt volgens een oude traditie brood en boter uitgedeeld aan ’behoeftige weduwen’ uit Berltsum vanuit het Brouwersfonds, dat beheerd wordt door de diaconie. Waarom is dit zo? De koopman Lammert IJsbrands Brouwers overleed in 1903 en hij heeft in zijn testament bepaald, dat de Hervormde diaconieën van Berlikum en Minnertsga elk f 2.000, – kregen en dat van de opbrengst van dat geld brood en boter moet worden uitgedeeld aan de behoeftige weduwen van het dorp. De diaconie heeft van dat geld een perceel land gekocht en van de pacht wordt nu nog steeds brood en boter uitgedeeld aan de weduwen van het dorp. Vroeger waren weduwen meestal niet benijdenswaardig omdat zij vaak geen eigen inkomen hadden. Dat is tegenwoordig gelukkig meestal anders. Het onderscheid ‘behoeftig’ is al jaren geleden losgelaten. Ook is wel eens een gulden of rijksdaalder uitbetaald als daar ruimte voor was.
Deze liefdadigheid kwam niet zomaar uit de lucht vallen. In een artikel uit de LC van 1963 staat, dat de voorouders van Lammert IJsbrands Brouwers al 200 jaar brood uitdeelden aan armen. In het testament staat, dat hij en zijn vrouw dit al deden sinds 1880.
Vroeger toen er nog geen sociale voorzieningen waren, deden rijken wel meer aan armenzorg, zoals huisvesting. Een mooi voorbeeld daarvan is het gasthuis bij het Poptaslot in Marsum. Deze woningen waren uitsluitend bestemd voor alleenstaande vrouwen. Een veel ouder voorbeeld staat op bijgaand schilderij. Dit kwamen we de afgelopen zomer tegen in Fécamp in Frankrijk. Het is in de 16e eeuw gemaakt door een Vlaamse schilder en heet De goede Rijken. Volgens mij steekt de schilder de draak met deze menslievendheid. Kijk maar eens goed naar de gezichten. Enkele mannen kijken wel wat zuur als naast het brood ook nog geld gegeven wordt aan de armen. Een enkele geeft oprecht aan de armen. Er is dus in de loop van de tijd niet veel veranderd.
We leven in een heel andere tijd en veel jongere mensen kunnen zich niet meer goed voorstellen wat het effect van deze liefdadigheid was op deze groep mensen. Let je op de gezichten dan was men echt blij met deze uitdeling. Maar wat wil je ook als je niets hebt.
De diaconie worstelt wel met de vraag hoe invulling te geven aan de doelstelling van het Brouwersfonds in de moderne tijd. De traditie is al meer dan 100 jaar oud en misschien zelfs wel 300 jaar en van het testament kan eigenlijk niet worden afgeweken. Het Brouwersfonds is immaterieel kerkelijk erfgoed en zegt iets van het verleden van de kerkelijke gemeente in Berltsum. Maar een traditie die geen recht doet aan de bedoeling van Lammert IJsbrands Brouwers en zijn voorouders namelijk de armenzorg, heeft weinig functie meer. Maar wat is een goede invulling van de doelstelling in de huidige tijd?
Durk Osinga
