In de zomermaanden is de Koepelkerk op zaterdagmiddag open voor bezoekers, meestal toeristen. Onder indruk van de sfeer komt steevast er dan de vraag waarom deze ronde kerk is gebouwd. Het geeft een intieme en warme sfeer.
Na de Reformatie
Tot 1580 waren bijna alle kerken Rooms Katholiek en nam in het interieur het koorgedeelte met daarin het altaar de centrale plaats in. Na de Reformatie veranderde de liturgie van de dienst. Tot die tijd werd de mis vanuit het koor opgedragen. Daarna stond het Woord centraal dat verkondigd werd vanaf de preekstoel. De inrichting van de bestaande roomse kerken werd aangepast maar het bleef behelpen. In Willemstad werd in 1607 een nieuwe protestantse kerk voltooid waarbij de preekstoel centraal stond. In Holland en Zeeland en later in het noorden werd in de 17e en 18e eeuw in een 7-tal plaatsen dit voorbeeld gevolgd. Soms en de vorm van kruiskerken op basis van een Grieks kruis met korte gelijke armen maar ook kerken met een grondplan met acht meestal gelijke zijden. In het noorden vinden we voorbeelden van het grondplan van een Grieks kruis in Heerenveen en Harlingen. Achtkante kerken zijn er in Sappemeer (1655), Groningen (1660), St. Annaparochie (1682), Wons (1728), Berltsum (1777-1779), Smilde (1788) en Veenhuizen (1826).
Harlinger stadsbouwmeester
De Koepelkerk is gebouwd onder leiding van de stadbouwmeester van Harlingen, Willem Douwes in de classicistische Lodewijk XVI-stijl zowel van binnen als van buiten. Deze stijl kwam toen in de mode als reactie op de rococostijl met veel krullen en versieringen. De nieuwe kruiskerk in Harlingen was in 1775 gereedgekomen in dezelfde stijl zowel van binnen als van buiten met ook de centraalbouw als uitgangspunt. De kerk is dus gebouwd volgende de bouwstijl die rond 1775 in de mode was rekening houdend met de wens/voorschrift van de Synode na de reformatie om het Woord centraal te stellen en niet meer het altaar in het koor van de kerk.
De preekstoel met doophek kreeg daarom een dominante plek in het geheel op een heel andere wijze dan in Harlingen. Een volgende keer meer daarover. De foto’s uit ca 1964 geven de situatie aan voor de grote restauratie van 1972-1980.
Durk Osinga
