De symboliek van de preekstoel

Home Kerkelijk erfgoed De symboliek van de preekstoel

De symboliek van de preekstoel

In publicaties over de Koepelkerk wordt altijd de zeer grote preekstoel met haar vier jaargetijden en het grote klankbord genoemd. Als je een tijdje naar het geheel kijkt vallen er veel meer zaken op. Het grote geheel van de preekstoel vertelt ook een verhaal, niet alleen de vier jaargetijden. De preekstoel is niet voor niets zo groot uitgevallen, het gaat immers overs het belangrijkste protestantse kenmerk van dit deel van het kerkinterieur.

Alles in de kerk is gericht op de preekstoel als het belangrijkste onderdeel van het interieur. En van de preekstoel ligt de nadruk op het Woord van God zoals dit gelezen wordt uit de kanselbijbel. De dominee leest daaruit en geeft uitleg over dit Woord. De bijbel rust op de lessenaar die gedragen wordt door Jezus Christus in de vorm van de pelikaan, die zijn kinderen te eten geeft van het bloed uit zijn borst. In de kerkelijke symboliek is dit een heel oud beeld.

Onder het Woord van God en Jezus Christus wordt de wereld uitgebeeld met de vier jaargetijden. Heel toepasselijk in een dorp met veel tuinders (toen gardeniers) met fruithoven en kleine landerijen. Elk jaargetijde heeft verwijzingen met symbolen naar het leven op aarde en naar verbindingen met dit Woord en Jezus. En wat de bedoeling van God is met dit leven op aarde. Dit komt op veel plaatsen in de bijbel voor, zoals dominee Bergsma op 8 oktober voorlas uit Johannes 15: ”en Ik heb jullie opgedragen om op weg te gaan en vrucht te dragen, blijvende vrucht.”

In het voorjaar vind je een nest met eieren symbool van het nieuwe leven, in de zomer het gezaaide graan dat gedorst wordt, in de herfst de rijpe druiven en vruchten. De winter wordt uitgebeeld met schelpen waaruit het leven niet verdwenen maar verborgen is. Kijk maar naar de potten waarin voedsel wordt bewaard. Maar het meest opvallend zijn de schaatsen waarmee je over het ijs (bevroren levend water) gaat. De Geest van God vind je overal terug in de vorm van brandend vuur boven op het grote klankbord en op het doophek met zijn romeinse vuurpotten en de fantasie vuren aan beide zijden van het deurtje. Als je goed kijkt zijn er nog veel meer verwijzingen op de preekstoel.

De beeldhouwer Johannes George Hempel, geboren in het Duitse Thüringen maakte houtsnijwerk in de kerken van Harlingen, Sexbierum en Berltsum. Hij was bekend met de symbolische betekenis van figuren. Tegenwoordig kennen de meeste mensen deze beeldtaal niet meer. De preekstoel zelf wordt steeds minder gebruikt. Maar ja, de mensen zijn veranderd en uiteindelijk gaat het er om of de boodschap van God binnenkomt bij de mensen. In ieder geval is het bij Tsjerkepaad een verhaal dat aanspreekt bij de vele geïnteresseerde bezoekers.

Durk Osinga