Een ietwat weemoedig gevoel; zo aan het begin van het nieuwe jaar dringt zich dat aan mij op. Ik verwonder me over de tijd die me door de vingers glipt; ik mijmer dat mijn waarheden van vroeger allang niet meer de waarheden van vandaag de dag zijn. In januari misschien niet het meest voor de hand liggende, maar toch…
Neem zwarte Piet. Jarenlang was het gewoon zwarte Piet, zonder bijbedoelingen het hulpje van Sinterklaas. Nu corrigeert Silke, mijn kleindochter van nog geen vier, ze groeit op in de Randstad, de al wat oudere juf van de kinderopvang. “Nee juf, zwarte Piet bestaat niet. Hij heet Piet.” Uit haar volle borstje, ze is verrukt van zingen, klinkt uit haar mond niet ‘zijn knecht staat te lachen’, maar ‘zijn Piet staat te lachen’. Ze is helemaal idolaat van Sinterklaas en zijn gevolg en volgde het Sinterklaasjournaal op de voet.
Waar menig volwassene zich krampachtig vasthoudt aan de oude traditie, omarmt het jonge grut de nieuwe traditie als de gewoonste zaak van de wereld. Ik herinner me mijn neefje Bert. Spookbenauwd verstopte hij zich bij de ontdekking dat mijn tegenwoordige schoondochter van Spaanse afkomst was en dat zij hem weleens in de zak mee naar Spanje kon nemen als hij stout was. Mijn broer, deugniet eerste klas, werd in de aanloop naar Sinterklaas overigens ook altijd heel zenuwachtig. Over opvoedkunde gesproken …
Als de kinderen er niet om malen, wat belet ons volwassenen dan onze gekleurde medeburgers tegemoet te komen en mee te groeien met de tijd? Het gaat er per slot niet om hoe wij zwarte Piet bedóélen, het gaat erom hoe anderen zich daarbij vóélen. Het zijn de woorden van ‘sinterklaasgoeroe’ Dieuwertje Blok die net als heel veel Nederlanders doof en blind was bij de eerste discussies over zwarte Piet, totdat ze ging luisteren en met mensen praatte. Naar mijn mening zijn het wijze woorden, die ik lees in een interview met Dieuwertje in de Leeuwarder Courant, afgelopen 7 november.
Zou het ons niet sieren als wij Piet echt anders inkleuren? Als ware het de normaalste zaak van de wereld, net zoals we de zak en de roe eertijds stilzwijgend in de ban deden? Tere kinderzieltjes zouden er eens een trauma aan over kunnen houden. Ik zal mijn broer er eens naar vragen of mijn neefje Bert, die intussen meer dan een kop groter is dan ik.
Wat er ook ten grondslag mag liggen, feit is dat de jaarlijkse komst van Sinterklaas, dat een feest hoort te zijn, de gemoederen flink bezighoudt. En de tegenstellingen lijken alleen maar groter te worden, een trend die ver voorbij onze nationale pepernotenparade gaat. Hoe breng je gezworen vijanden weer bij elkaar? Psycholoog Gorden Allport zocht naar antwoorden op twee simpele vragen: a) waar komen vooroordelen vandaan, en b) hoe voorkom je ze. Na jarenlang onderzoek formuleerde hij een antwoord, wat medewetenschappers zo simplistisch en naïef vonden dat ze het wegwuifden.
Contact. Niets meer, niets minder. Dat was het antwoord van Allport. De Amerikaanse professor vermoedde dat vooroordelen, haat en racisme voortkomen uit een gebrek aan contact. We generaliseren in het wilde weg over vreemdelingen (ik zou nu zeggen medelanders) omdat we hen niet kennen. En dus ligt de oplossing voor de hand: meer contact. Allport kwam tot deze conclusie in de jaren vijftig van de vorige eeuw in Zuid-Afrika. In een tijd van apartheid, verboden gemengde huwelijken en betere banen voor witte mensen. Contact zou niet de oorzaak, maar de oplossing van alle problemen zijn. Was dat even schrikken? Breed werd immers aangenomen dat contact juist tot meer spanningen zou leiden en deden psychologen in Zuid-Afrika nog ‘onderzoek’ naar de biologische verschillen tussen rassen, wat de apartheid moest rechtvaardigen.
Ik las het in het boek van Rutger Bregman ‘De meeste mensen deugen’, het boek dat ik in een van mijn eerdere columns al eens aanhaalde. In de donkere, trieste dagen rond Kerst en oud en nieuw heb ik het boek zelf erbij gepakt. Echt een aanrader om je eens in te verdiepen.
Naar elkaar luisteren, écht luisteren. Zo maak je contact, écht contact. Klinkt als een opdracht van onze Vader. Contact, hét lovenswaardige goede voornemen voor 2021.
RIA