Schone schijn
“Maar je ziet er helemaal niet ziek uit”, zei tante Minke tegen haar jongere zus. “Dat is schone schijn”, was het wrange antwoord van ‘ôns mim’. Er zal vast meer zijn gezegd, maar dit zijn de woorden die bij mij zijn blijven hangen, sinds mim ze uitsprak op haar ziekbed in 1984. Drie maanden later overleed ze, verteerd door kanker.
Een herinnering die waarschijnlijk mede levend gehouden wordt door ‘Keeping up appearences’ waarin Hyacinth Bucket, op zijn Frans uit te spreken als Boekée, alles op alles zet om haar omgeving te doen geloven dat ze hoger op de sociale ladder staat dan zij. Ze had een dagtaak aan het ophouden van de schone schijn. Een hilarische serie, doorspekt met een flinke dosis droge Britse humor.
En zo onschuldig. Immers, na het zien van een aflevering, was je weer in de werkelijkheid en sores van alle dag. Van social media hadden we nog nooit gehoord. Het begon met de beste bedoelingen. Echter, Sophocles memoreerde het al met vooruitziende blik: ‘niets groots komt in het leven van stervelingen zonder vloek’. Deze wijze uitspraak vormt de intro van The Social Dilemma.
The Social Dilemma is een docudrama over de gevaarlijke impact van sociale netwerken, samengesteld door technische experts die over hun eigen creaties aan de bel trekken. Van die Silicon Valley whizzkids die aan de wieg stonden van Google, Twitter, Facebook, Instagram, Pinterest, YouTube en noem maar op. Ze geloofden dat deze platforms bij gingen dragen aan een mooiere wereld, die de sociale contacten tussen mensen zou bevorderen. Want ja, hoe leuk is het als je verloren gewaande neven en nichten of vrienden van vroeger terugvindt via Facebook. Dat je vriend bent van je kleindochter of van je buurvrouw vier huizen verderop. Hoe geweldig is het om een inkijkje te geven in jouw gelukkige leventje, dat van de happy family. Alles voor de likes. Hoe vermoeiend moet het zijn om de schone schijn op te houden. Vertelt de werkelijkheid vaak niet wat anders?
De wereld van de social media is een schijnwereld. Een omgeving waarin begrippen als nepnieuws, polarisatie, complottheorieën en hebzucht gevoed worden door de techindustrie die aan de touwtjes trekt. Ze pakken het heel slinks aan, maar met ingewikkelde algoritmes en kunstmatige intelligentie banen hun lange tentakels zich een weg naar ons onderbewuste brein, waar ze zich nestelen en ons laten reageren op hun prikkels. Stapje voor stapje leggen ze onze ziel bloot met slechts één doel: ons te laten doen wat zij willen en dat is geld verdienen. Dat totale verslaving onafwendbaar is, boeit ze niet.
Meer, meer, meer. Precies wat mijn boekhoudleraar 40 jaar geleden al zei: ‘het meer is nooit vol’. Om maar met Prediker te spreken, er is niets nieuws onder de zon. Zonder dat we het door hebben nemen de platforms ons het stuur uit handen. Ze volgen ons gedrag. Lees je een artikel over de voor- en nadelen van vaccineren, om maar een beetje bij de actualiteit te blijven, en klik je daarin door naar een artikel waarin twijfel aan het nut ervan de boventoon voert? Tien tegen één word je naar meer van dat soort meningen geleid, die jouw twijfel vervolgens voeden. Subjectieve informatie, niet gestoeld op enige wetenschap, zet mensen tegen elkaar op. Is het een wonder dat de wereld oververhit raakt?
De sociale platformen leiden ons leven en laten ons lijden. Hoeveel kinderen willen zich wel niet spiegelen aan de influencers, hun idolen, die zich goed betaald, de opgepoetste mooiere ik van zichzelf aan hun kijker(tje)s tentoonstellen. Het is voer voor een negatief zelfbeeld. Dan laat ik de pesterijen en de ongebreidelde scheldkanonnades via de social media nog buiten beschouwing.
The Social Dilemma, de serie staat op Netflix. De moeite van het kijken meer dan waard. Overigens beïnvloedt ook dit medium ons kijkgedrag. Eigenlijk zie ik maar één oplossing en dat is een rigoureuze. Het mes erin. Wereldwijd de social media door het riool spoelen. Wat overblijft is een internet met officiële nieuwssites, bedrijfs- en verenigingspagina’s en een zoekmachine die de resultaten zonder bijbedoelingen filtert.
Geen vrolijke column deze keer, maar zo het nu gaat, hiermee willen we onze kinderen en kleinkinderen toch niet vergiftigen? Ik maak me daar ernstig zorgen over. In gedachten sta ik aan het ziekbed van mem en zeg ik: ‘maar zo erg is het toch niet?’. Haar wrange antwoord: ‘Dat is schone schijn’.
In gedachten sta ik aan het wiegje van Jezus, symbool van het nieuwe begin dat we binnenkort weer mogen vieren. Gelukkig, dat geeft hoop. Ik wens jullie gezegende Kerstdagen en een gezonde jaarwisseling, ondanks alle beperkingen.
RIA